Polish Alliance of Canada

Zebranie założycielskie Grupy Związku Polaków w Kanadzie odbyło się 11 lutego 1933r. w prywatnym domu Władysława Siedlorza w Guelph. Grupa otrzymała od Zarządu Głównego stosowny certyfikat z numerem 11 i stała się częścią szybko rozwijającej się organizacji polonijnej, której hasłami przewodnimi są słowa: Braterstwo – Tolerancja – Oświata zapisane w Konstytucji Związku. Najważniejszym celem dla członków nowej Grupy stało się zorganizowanie polskiej szkoły i stworzenie biblioteki. Zajęcia w polskiej szkole rozpoczęły się niemal od zaraz, powstało też amatorskie Kółko Teatralne. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu wszystkich członków Grupy został zakupiony budynek przy 5 Empire Str., który kilkakrotnie przebudowywany i powiększany jest domem Grupy do dziś.

Na niedzielę, 10 września Zarząd Główny zaprosił członków Związku Polaków w Kanadzie na piknikowe spotkanie do Domu Związkowego Grupy 2 ZPwK w Hamilton. Już określenie „piknikowe” określało charakter spotkania – wypełnionego interesującymi rozmowami, wzajemnym poznawaniem się i dobrą zabawą. Z ogromną radością członkowie ZG witali przybywających gości z niemal wszystkich Grup związkowych. Z prawdziwą przyjemnością witaliśmy przedstawicieli Grup: 2 z Hamilton, 5 z Toronto, 6 z Cambridge, 10 z Brantford, 11 z Guelph, 14 z Sarni, 17 z Delhi, 20 Z Windsor, 21 z Oshawy, 29 z Oakville, 43 z Barrie i 95 z Mississaugi. Prawdziwą furorę zrobiła Grupa 21 ZPwK z Oshawy, która przybywając w liczbie 45 członków, wszyscy w świetnych humorach wkroczyła do Sali bankietowej i otrzymała gromkie brawa od wszystkich obecnych.

W sobotę, 9 września odbyło się w Grupie 43 ZPwK w Springwater koło Barrie drugie Narodowe Czytanie powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”. Czytanie rozpoczęliśmy odśpiewaniem powstańczej pieśni „Marsz, marsz Polonia” i odczytaniem listu prezydenta RP, Andrzeja Dudy wystosowanego do biorących udział w tej akcji popularyzującej między innymi wielkie dzieła literatury polskiej. Następnie obejrzeliśmy krótki film o Elizie Orzeszkowej i jej dziele. Do przeczytania wybrane zostały głównie te fragmenty powieści, ktore nawiązują do Powstania Styczniowego w 1963, którego 160 rocznicę obchodzimy w tym roku, a które autorka, unikając carskiej cenzury nazwała „Burza”. W powieści mamy obszerny opis zbiorowej powstańczej mogiły Jana i Cecylii, której strzegą potomkowie założycieli rodu Bohatyrowiczów. Czytaliśmy też fragmenty barwnie opisujące postawy i konflikty rodzinne i społeczne.

Towarzyszyła na scenografia z tamtego okresu: stół zdobiły grafiki oraz zdjęcia i pamiątki rodzinne. Pokaz audiowizualny przygotował prezes Grupy 43, niezastąpiony Adam Domaradzki Na zakończenie odśpiewaliśmy pieśń ze słowami Jana Pietrzaka „Żeby Polska była Polską” W Narodowym Czytaniu udział wzięli między innymi: na zdjęciu od lewej - Henryk Kotyra, Marian Stoppa, Krystyna Kotyra, Grażyna Farmus, Józef Kaźmierczak i jego żona Ala.

Grażyna Farmus

W niedzielę, 20 sierpnia 2023r. odbyły się w Parku im. I.J. Paderewskiego uroczystości związane ze Świętem Żołnierza Polskiego zorganizowane przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Placówkę 114 w Toronto przy współudziale działającego przy Placówce Korpusu Pomocniczego Pań. Rozpoczęły je przemarsz Aleją Pamięci, przegląd pocztów sztandarowych oraz złożenie kwiatów pod Pomnikiem Ignacego Jana Paderewskiego przez przedstawicieli władz polskich, delegacji organizacji polonijnych i osoby prywatne. W uroczystościach wzięli udział: Komandor Paweł Podgórny - Attache Obrony Ambasady RP w Kanadzie, Konsul Generalna Konsulatu RP w Toronto – Magdalena Pszczółkowska, weterani: Major Zbigniew Gondek, Kawaler Orderu Virtuti Militari, Kapitan Stanisław Woźniak, uczestnik Powstania Warszawskiego, przedstawiciele organizacji polonijnych oraz licznie przybyła Polonia.

Dokładnie w godzinę W, a więc o godz.11.00 czasu torontońskiego minutą ciszy i odśpiewaniem hymnu narodowego Polski rozpoczęła się pod Pomnikiem Katyńskim uroczystość w hołdzie Bohaterom Powstania Warszawskiego zorganizowana przy współudziale Towarzystwa Warszawskiego przez KPK Okręg Toronto, którą prowadził prezes Jan Cytowski. Przybyli przedstawiciele rządu polskiego, przedstawiciele organizacji polonijnych oraz osoby prywatne złożyli kwiaty i zapalili znicze: Konsul Generalna RP w Toronto Magdalena Pszczółkowska, prezes ZG Związku Polaków w Kanadzie Teresa Szramek z sekretarz generalną Teresą Nielubowicz i dyretorem ZG Władysławem Lizoniem, komendant Placówki 114 SWAP w Toronto Adam Dawidek z delegacją Korpusu Pomocniczego Pań, prezes Koła Pań „Nadzieja” Aniela Gańczak, przedstawiciele innych organizacji polonijnych – Towarzystwa Warszawskiego, Klub Polek Gminy I Związku Narodowego Polskiego w Toronto, oraz osoby prywatne. Szczególnie serdecznie wszyscy obecni powitali pana kapitana Stanisława Woźniaka, uczestnika Powstania Warszawskiego, który w bardzo emocjonalnych słowach opowiedział o walkach młodych chłopców, takich jak on – szesnastolatków na barykadach Warszawy. Wspomnienia p. Stanisława wzruszyły wszystkich. Tragizm a zarazem heroizm Powstańców podkreśliła w swoim wystąpieniu p. Konsul Magdalena Pszczółkowska, a cytowany przez p. Konsul fragment wiersza K.K. Baczyńskiego „Elegia o...[chłopcu polskim]” uderzył w najczulsze struny uczuć wszystkich zebranych.

„...I wyszedłeś, jasny synku, z czrna bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut – zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula synku, czy to serce pękło?”

Przypomnijmy, że Krzysztof Kamil Baczyński, żołnierz – poeta zginął 4 sierpnia w czwartym dniu Powstania. Dosięgła go kula niemieckiego snajpera, gdy bronił Pałacu Blanka. Smutek i przejmująca tragiczna wizja losów wielu młodych ludzi, którym przyszło się bić za wolną stolicę zawarta w tym wierszu napisanym w marcu 1944 roku kilka miesięcy później stała się rzeczywistością.
Dalsza część uroczystości upłynęła pod znakiem śpiewania najpiękniejszych piosenek powstańczych, wśród których nie mogło zabraknąć takich jak: "Pałacyk Michla", "Warszawskie Dzieci", "Marsz Mokotowa". W tej pamiętnej chwili byliśmy wszyscy razem.
Cześć i Chwała Bohaterom!

Tekst: Teresa Szramek
Foto: Hieronim Teresiński