Polish Alliance of Canada

W niedzielę, 11 czerwca odbyła się 104 Pielgrzymka do Cmentarza Hallerczyków w Niagara-on-the-Lake. Do miejsca, które jest symbolem chwały Oręża Polskiego przybyli przedstawiciele licznych organizacji polonijnych z Kanaday i USA, by stojąc przy grobach tych, którym nie dane było dotrzeć na polską ziemię, złożyć im hołd, by przypomnieć wartości, którym oni pozostali wierni: Bóg – Honor – Ojczyzna. W tegorocznej Pielgrzymce udział wzięli goście honorowi: Ambasador RP w Kanadzie – Witold Dzielski, Konsul Generalna RP w Toronto – Magdalena Pszczółkowska, gen. Roman Łytkowski z 12 Brygady Zmechanizowanej im. Gen. J. Hallera w Szczecinie, komandor Krzysztof Książek, Attache Obrony, Wojskowy, Morski i Lotniczy przy Ambasadzie RP w Ottawie. Uroczystość zaszczycił też swoją obecnością burmistrz Niagara-on-the-Lake, lord mayor Gary Zalepa.

Gośćmi specjalnymi byli weterani: major Zbigniew Gondek, uczestnik Bitwy o Monte Cassino, kawaler Krzyża Virtuti Militari i dr Henry Radecki. Wszystkich przybyłych bardzo serdecznie przywitała Zofia Soja, prezes KPK Okręg Niagara, a dalszą część uroczystości poprowadził Mike Ilnicki, który na początku przypomniał, że tegoroczna Pielgrzymka odbywa się w 106 rocznicę założenia szkoleniowego obozu wojskowego „Kościuszko”, do którego zgłaszali się ochotnicy z Ameryki i Kanady, których po przeszkoleniu wyekspediowano do Francji. Tak jak inni żołnierze wyposażeni przez Francję, nosili mundury koloru niebieskiego. Stali się częścią tak zwanej Błękitnej Armii pod dowództwem generała Józefa Hallera. Zostali przydzieleni do czwartej armii francuskiej. Brali udział w walkach na froncie zachodnim. Pod koniec pierwszej wojny światowej zostali przetransportowani przez teren Niemiec do Polski. Walczyli w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, przyczyniając się do zwycięstwa i wywalczenia wolnej i niepodległej Polski. Nie dla wszystkich los okazał się łaskawy, nie wszystkim ochotnikom dane było walczyć o Polskę. Na wskutek ogólnoświatowej epidemii czerwonki bakteryjnej zwanej popularnie „hiszpanką” w obozie zmarło 41 ochotników, z których 25 za zgodą władz zostało pochowanych na kawałku katolickiego cmentarza, wydzielonym przez proboszcza lokalnej parafii św. Wincentego. Tak powstał jedyny polski cmentarz wojskowy na terenie Ameryki Północnej, nazywany popularnie “Cmentarzem Hallerczyków”. Ten kawałek ziemi kanadyjskiej do Polski należy, przekazany jej w 1918 roku przez ówczesne władze miasta. W listopadzie 1923 roku na cmentarz przybył generał Haller, by w obecności Konsula Generalnego w Montrealu, dr Michała Straszewskiego odznaczyć miejsce spoczynku polskich żołnierzy Srebrnym Krzyżem Orderu Wojskowego Virtuti Militari.

Uroczystą Mszę św. odprawił ks. Stanisław Kściuk. Następnie głos zabrali: Ambasador RP w Kanadzie, Jego Ekscelencja Witold Dzielski, gen. Roman Łytkowski oraz przedstawiciel organizacji weterańskich w USA. Po wystąpieniach goście i przedstawiciele organizacji polonijnych złożyli wieńce i kwiaty. Uroczystość zakończyła się apelem poległych odczytanym przez druha Pawła Sanockiego, capstrzyk „last post” (hołd poległym) oraz salwa honorowa w wykonaniu plutonu 10 Batalionu RCA.

Serdeczne podziękowania i słowa uznania należą się prezes Zofii Soja oraz członkom Kongresu Polonii Kanadyjskiej, Okręg Niagara za opiekę nad Cmentarzem i pracę włożoną w organizowanie corocznych uroczystości.

„Dla Ciebie Polsko i dla Twej Chwały”, takie hasło przyświecało ochotnikom wstępującym do Armii Polskiej formowanej we Francji. Uczestnicząc w tegorocznej Pielgrzymce uczciliśmy wszyscy pamięć o żołnierzach Błękitnej Armii Gen. Józefa Hallera. Cześć i chwała Bohaterom.

Tekst: Teresa Szramek

Zdjęcia: Naryz Klimek