Polish Alliance of Canada

W dniu 22 października 2017 roku w sali Domu związkowego Grupy 2 ZPwK w Hamilton odbył się odczyt na temat życia i dokonań polskiego bohatera obojga narodów TADEUSZA KOŚCIUSZKI z racji 200-nej rocznicy  Jego śmierci.

Spotkanie zostało zorganizowane przez Klub Historii i Kultury Polskiej działający przy Grupie 2 ZPwK oraz przy współpracy Federacji Polek w Kanadzie, Ogniwo 18 w Hamilton.

Mając na uwadze wyjątkowość postaci Tadeusza Kościuszki, jego ogromny wkład w walki wyzwoleńcze Stanów Zjednoczonych oraz nieugiętość w walce o wyzwolenie Polski organizatorzy Spotkania przypomnieli zebranym wiele szczegółów z życia naszego bohatera i jak się okazało z wypowiedzi wielu osób, nieznanych powszechnie wśród Polaków.

Życie i działalność Tadeusza Kościuszki przypada na okres panowania ostatniego elekcyjnego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego, króla za panowania którego doszło do 3 rozbiorów Polski, tym samym do wymazania jej z mapy świata.

Andrzej, Tadeusz, Bonawentura Kościuszko, pieczętujący się herbem Rocha III, urodził się 4 lub 12 lutego 1746 r w niezamożnej rodzinie szlacheckiej w skromnym domu na Miereszowszczyźnie niedaleko Kosowa na Białorusi.

Był najmłodszym synem Ludwika Tadeusza Kościuszki  (oficera armii unii polsko-litewskiej) oraz Tekli z Ratomskich. W owyn czasie Kościuszkowie posiadali skromny majątek w Duchach Wielkich, gdzie mieszkało i pracowało 31 chłopskich rodzin.

Białoruska rodzina Kościuszków spolonizowała się w XVI wieku i jak większość szlachty polsko-litewskiej używała języka polskiego i Polakiem identyfikował się również nasz bohater.

Dzięki możnym protektorom (król Stanisław Poniatowski i książę Adam Czartoryski) Tadeusz dostąpił doskonałego wykształcenia ogólnego i wojskowego zarówno w założonej przez króla polskiej Szkole Rycerskiej jak i w paryskiej Akademii Wojskowej.

W zasadzie wiedzę wojskowa, jaką uzyskał we Francji, zawdzięcza własnej gorliwości i pracowitości, Jako obcokrajowiec nie został przyjęty do Akademii Wojskowej w Paryżu.

Będąc oficjalnie słuchaczem Akademii Rzeźb i Malarstwa, przez 5 lat korzystał z wojskowej biblioteki, zapoznając się z francuską literaturą militarną. Późniejsze zwycięstwa w dużej mierze zawdzięczał w ten sposób zdobytej wiedzy. Tadeusz Kościuszko wziął udział w wyzwoleńczych walkach Stanów Zjednoczonych, gdzie bardzo wydatnie pomógł młodemu państwu do uniezależnienia się od Anglii. Tadeusz Kościuszko zajmował się fortyfikacjami, których nie znano wówczas na tym kontynencie.

Przez dwa lata fortyfikował m.in. West Point w stanie New York, gdzie w okresie póżniejszym powstała amerykańska Akademia Wojskowa.

W uznaniu zasług dla odzyskania niepodległości Ameryki w roku 1783 Kongres uhonorował go stopniem generała brygady oraz wystawił certyfikat opiewający sumę  $12,280 dolarów na 6% do zapłacenia w styczniu 1784r. Udzielono mu również prawa otrzymania 500 akrów ziemi, pod warunkiem pozostania na stałe w USA. Tadeusz Kościuszko  jednakże w 1784 r.wrócił do Polski  i aktywnie włączył się w życie polityczne kraju. Popierał  reformatorów i Konstytucję 3 Maja. W 1789r. otrzymał pełnomocnictwo nad 38-tysięczną polsko-litewską armią oraz został powołany na zastępcę Księcia Józefa Poniatowskiego.

Po zdradzie Targowicy  i wkroczeniu dwustutysięcznego wojska rosyjskiego do Polski w 1792 r. rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska. Pomimo polskich zwycięstw król niespodziewanie ogłosił zawieszenie broni, jednocześnie ogłaszając swoje przystąpienie do Targowicy. Zrezygnowany Tadeusz Kościuszko, zdecydował się opuścić kraj, aby za granicą organizować polskie powstanie 1974 roku. W międzyczasie Sejm w Grodnie podpisał drugi rozbiór Polski. W Insurekcji kościuszkowskiej udział wzięlo 2000 chłopów i 4000 polskich profesjonalnych żołnierzy. Pierwsza bitwa pod Racławicami dała powstańcom zwycięstwo, ale zgodnie z przewidywaniami Kościuszki Polacy byli zbyt słabi w stosunku do Rosjan i w bitwie pod Maciejowicami Naczelnik został ranny, pojmany przez wrogów i osadzony w petersburskiej twierdzy. Wkrótce Powstanie Kościuszkowskie upadło w bitwie o warszawską Pragę. Trzeci rozbiór Polski zakończył istnienie suwerennego panśtwa polskiego na 123 lata.

Śmierć carycy Katarzyny II i objęcie rządow w Rosji przez jej syna Pawła I, który powodowany głęboką nienawiścią do matki swoje rządy zaczął od uwolnienia Tadeusza Kościuszki i wszystkich uwięzioych powstańców. Paweł I jednakże zażądał od Kościuszki lojalności i przyrzeczenia nie wszczynania w przyszłości walk z Rosją. Jeszcze chory i osłabiony Tadeusz udał się do Stanów Zjednoczonych.

Nowe wieści o walce Polaków  pod dowodztwem Napoleona i Generała Dąbrowskiego spowodowały powrót Kościuszki do Europy. Przed opuszczeniem USA oddał wszystkie swoje dochody oraz posiadłość w ręce prezydenta Thomasa Jeffersona z wypisanym testamentem wykorzystania tych funduszow na uwolnienie czarnoskórej młodzieży i stworzenie dla niej warunków do nauki, a tym samym rozpoczęcia  niezależnego życia i pracy. Niestety pieniądze te nie zostały spożytkowane zgodnie z testamentem Kościuszki,  a prawdopodobnie w parlamentarnej walce o utrzymanie niewolnictwa Afrykańczyków w USA. Jedynie w roku 1826 utworzono Instytut Naukowy dla Afro-Amerykanó w Newark, New Jersey. Kościuszko osiedlił się w Szwajcarii w mieście Soluthon, gdzie w dniu 15 października 1817 roku zmarł po upadku z konia i po wylewie krwi do mózgu. Pierwszy pogrzeb Kościuszki odbył się 19 października 1817 roku, jego zabalsamowane ciało spoczęło w krypcie kościoła miasta Soluthon, a w 1818 r zostało przeniesione do Krakowa i złożone w krypcie Zamku Wawelskiego.

Serce Kościuszki zostało złożone  początkowo w urnie w Muzeum w Rapersville i ostatecznie przeniesione w 1927 roku do Warszawy, gdzie obecnie spoczywa  w kaplicy Zamku Królewskiego.

Pamięć o Tadeuszu Kościuszce żyje dosłownie na całym świecie w usypanych kopcach, pomnikach, tysiącach nazw ulic, parków, mostów, w literaturze, w poezji, dziełach muzycznychi  w malarstwie . 200-lecie jego śmierci zostało odnotowane  również wieloma wydarzeniami na całym świecie m.in. specjalnym konkursem literacko-muzycznym zainicjowanym w Australii.

Ten skromny, o wspaniałym sercu syn wolności człowieka, nasz Rodak, zostawił na ziemi ślad wielkiego humanitaryzmu, o który ludzkość walczy od wieków.

Opracowanie: Zofia Kata